Κυριακὴ τῆς Συγχωρήσεως

Great Lent

By Archimandrite Peter Vryzas

7 MIN

Σήμερα εἰσερχόμαστε στὴν εὐλογημένη περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, τὸν κατεξοχὴν καιρὸ κατὰ τὸν ὁποῖο ὁ Χριστιανὸς ἐργάζεται πάνω στὴν καρδιά του, ὥστε νὰ ἐπιτύχει τὴν ἀνταλλαγὴ τῆς πρόσκαιρης καὶ ἀνούσιας ζωῆς του μὲ τὴν ἀπερινόητη αἰώνια ζωὴ καὶ τὸ μέγα ἔλεος τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Θεοῦ.

Ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι τὸ Φῶς τοῦ κόσμου, τὸ «Φῶς τὸ ἀληθινόν»¹ καὶ ἦλθε στὸν κόσμο γιὰ νὰ μᾶς ἀπεργασθεῖ ὅλους υἱοὺς φωτὸς² καὶ τέκνα ἡμέρας. Ἀλλὰ μποροῦμε νὰ ποῦμε ἐπίσης ὅτι ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ ἔρχεται ἔρχεται ὡς μέγα φῶς μέσα στὸν χρόνο τῆς ζωῆς μας, γιατὶ εἶναι περίοδος μὲ διεγηγερμένη πνευματικὴ ἀτμόσφαιρα. Εἶναι ἡ περίοδος κατὰ τὴν ὁποία μποροῦμε νὰ ἀναζωπυρώσουμε τὴ χάρη τοῦ βαπτίσματός μας. Εἴμαστε ὅλοι «κλήσεως ἐπουρανίου μέτοχοι»³, καὶ ἡ Ἐκκλησία μᾶς προτρέπει τώρα νὰ ἀνακαλύψουμε καὶ πάλι τὴν κλήση αὐτήν, ὁδηγώντας μας νὰ βαδίσουμε σὲ δρόμους δυσκολότερους καὶ στενότερους ἀπὸ τοὺς συνηθισμένους.

Στὴν ἀρχὴ τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς μνημονεύουμε τὴν ἐξορία τῶν Πρωτοπλάστων ἀπὸ τὸν Παράδεισο. Ὁ πρῶτος ἄνθρωπος, ὁ Ἀδάμ, πλάσθηκε μὲ μεγάλη δόξα ἀπὸ τὸν Θεό, ὅπως μᾶς λέει ἡ Γραφή: Ἦταν στεφανωμένος «δόξῃ καὶ τιμῇ» στὸν Παράδεισο⁴. Καὶ στοὺς ὕμνους ἀκοῦμε ὅτι ὁ Θεὸς ἔθεσε τὸν Ἀδὰμ «ἄρχοντα ὁρατῶν ἁπάντων καὶ ἀγγέλοις ὁμοδίαιτον»⁵. Ξέρουμε ὅμως ὅτι ἀπὸ αὐτὴ τὴν κατάσταση ὁ Ἀδὰμ ἐξέπεσε στὴν ἁμαρτία τῆς παρακοῆς, ἐξαιτίας τῆς ὁποίας ἐξεβλήθη τοῦ Παραδείσου καὶ ἐρρίφθη πάνω στὴ γῆ. Μὲ τὴν πτώση τοῦ Ἀδὰμ ὁ θάνατος ἔπληξε ὅλη τὴν κτίση, ἡ ὁποία «συστενάζει» πλέον μαζί του⁶. Ἐνῶ πρὶν ὁ ἄνθρωπος ἐπρόκειτο νὰ εἶναι τὸ κέντρο τῆς δημιουργίας, ὡς φορέας τοῦ πληρώματος τῆς θείας ζωῆς καὶ οἰκονόμος τῆς κτίσεως, τώρα ὁ Ἀδὰμ ἔγινε κέντρο τῆς κτίσεως ὡς ἡ αἰτία τῆς φθορᾶς καὶ τοῦ θανάτου της.

Ἀποτελεῖ, ὅμως, ἡ ἔξωση τοῦ Ἀδὰμ ἀπὸ τὸν Παράδεισο ὄντως τιμωρία τοῦ Θεοῦ; Ἄραγε εἶναι αὐτὸ ποὺ θέλει νὰ ἐκφράσει ἡ θεία Ἀποκάλυψη; Ἐξετάζοντας τὴν Πρόνοια τοῦ Θεοῦ διαπιστώνουμε ὅτι ὁ Θεός δὲν τιμωρεῖ, ἀλλὰ ἀκατάπαυστα προνοεῖ γιὰ τὸν Ἀδάμ. Καὶ αὐτὸ τὸ γνωρίζουμε ἀπὸ τὸν Νέο Ἀδάμ, τὸν Χριστό. Αὐτὸ ποὺ συνέβη στὸν Ἀδάμ, ἡ ἐξορία του καὶ ὁ θάνατος ποὺ εἰσῆλθε στὴ ζωή του, ἦταν βεβαίως συνέπεια τῆς παρακοῆς του, ἀλλὰ ὁ Θεός τὸ ἐπέτρεψε, ὥστε νὰ προετοιμάσει τὸν Ἀδὰμ γιὰ τὸν ἐρχομό Του. Ὁ Χριστός, ὁ Νέος Ἀδάμ, ἦλθε γιὰ νὰ βρεῖ Αὐτὸς τὸν πεπτωκότα προπάτορά μας: Πῆρε πάνω Του τὴν ἀνθρώπινη φύση μας, ἑνώνοντάς την μὲ τὴ θεϊκή Του φύση, καὶ ἔτσι ἔγινε ἡ πηγὴ τῆς σωτηρίας τοῦ Ἀδάμ. Συνεπῶς, σήμερα ἡ Ἁγία Εκκλησία φέρει στὸν νοῦ μας τὸ πρόσωπο τοῦ Ἀδὰμ κατὰ κύριο λόγο γιὰ νὰ στρέψει τὴν προσοχή μας στὴν «τηλικαύτην σωτηρίαν»⁷, τὴν ὁποία ἐπιτέλεσε ὁ Νέος Ἀδάμ, ὁ Χριστός.

Archimandrite Zacharias Zacharou

Ὡς ἐκ νεκρῶν ζῶντες

Όμιλήματα Τεσσαρακοστῆς

Select options

View

Ὁ ἅγιος Πατέρας μας Σιλουανός, σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ πολὺ ὄμορφα κείμενά του, περιγράφει τὴν κατάσταση τοῦ Ἀδὰμ ὅταν ἐξορίσθηκε ἀπὸ τὸν Παράδεισο, λέγοντας· «Ὁ Ἀδὰμ θρηνεῖ γιὰ τὸν Παράδεισο ποὺ ἔχασε καὶ λέει: “Παράδεισέ μου, Παράδεισε, θαυμαστέ μου Παράδεισε, τώρα τίποτε δὲν μὲ παρηγορεῖ σὲ αὐτὴν τὴ γῆ, τώρα ποὺ ἔχασα ἐσένα”». Καὶ προσθέτει:

«Ὁ Ἀδὰμ ἔχασε τὸν Παράδεισο καὶ θρηνοῦσε, ἀλλὰ ὁ Χριστός, μὲ τὸ Πάθος καὶ τὴν Ἀνάστασή Του χάρισε μεγαλύτερο Παράδεισο στὸν Ἀδάμ, τὴν κοινωνία τῆς χάριτος μέσα στὸ φῶς τῆς Ἁγίας Τριάδος. Τί ἀνταποδώσομεν τῷ Κυρίῳ;»⁸
Ἅγιος Σιλουανός

Τί μποροῦμε νὰ ἀνταποδώσουμε ἐμεῖς στὸν Κύριο γιὰ τὸ μεγάλο ἔλεος ποὺ μᾶς δείχνει καὶ μᾶς περιποιεῖται ἀπὸ τὸ πρωὶ ὣς τὸ βράδυ ἀκατάπαυστα;

Ἡ μετάνοια τοῦ Ἀδὰμ μετὰ τὴν ἔξωσή του ἀπὸ τὸν Παράδεισο δὲν ἦταν ἀκόμη τέλεια, ἐφόσον θρηνοῦσε γιὰ τὴν ἀπώλεια τοῦ «Παραδείσου της τρυφῆς». Ἦταν μὲν πλασμένος μὲ τὴν ἱκανότητα νὰ ἀποκτήσει τέλεια γνώση τοῦ Θεοῦ, τέλεια ἕνωση μαζί Του καὶ τέλεια ἀγάπη γι’ Αὐτόν, ἀλλὰ ὅταν ἐξέπεσε ἀπὸ τὸν Παράδεισο δὲν κατεῖχε ἀκόμη αὐτὴν τὴν τέλεια γνώση. Ὡς ἐκ τούτου, δὲν μποροῦσε νὰ προσφέρει μετάνοια μέχρι τέλους, ὡσότου συνάντησε τὸν Χριστὸ στὴν κόλαση, διότι μόνο τότε κατάλαβε ὅτι εἶχε ἁμαρτήσει ἐναντίον ΕΝΟΣ ΤΕΤΟΙΟΥ ΘΕΟΥ. Βλέποντας τὸν Δημιουργό του, μὲ τὸν Ὁποῖο προσομιλοῦσε στὸν Παράδεισο, νὰ κατεβαίνει στὸν ἅδη, μυήθηκε στὴ γνώση ποὺ ὁ Θεὸς σκόπευε νὰ τὸν διδάξει μέσῳ τῆς ἐντολῆς Του στὴν Ἐδέμ. Ἐννόησε τί Θεὸ εἶχε, καὶ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ γι’ αὐτόν. Τότε, ἡ μετάνοιά του μετατράπηκε σὲ «ἅδη ἀγάπης»⁹ καὶ πλέον θρηνοῦσε ποὺ προσέβαλε ἕναν τέτοιον Θεό, ὅπως ὁ Χριστός.

Παρομοίως καὶ ἐμεῖς· δὲν μποροῦμε νὰ ἀποκτήσουμε ἀληθινὴ μετάνοια, ὡσότου ἀρχίσουμε νὰ κατανοοῦμε καὶ νὰ γνωρίζουμε τί Θεὸ ἔχουμε καὶ ὅτι, ὅταν ἁμαρτάνουμε, ἡ ἁμαρτία μας εἶναι μιὰ προσωπικὴ πράξη. Ἑπομένως, ἡ μετάνοιά μας εἶναι προσωπικὸ γεγονός. Ἀποκτοῦμε ὀντολογική, ἀληθινὴ μετάνοια, ἡ ὁποία δὲν ἔχει τέλος στὴ γῆ, ὅταν γνωρίζουμε ὅτι ἁμαρτήσαμε ἐναντίον ἑνὸς τέτοιου Θεοῦ, ὅπως ὁ Χριστός¹⁰.

Ὁ Νέος Ἀδὰμ μᾶς φανέρωσε μυστήριο ὄντως φοβερό· μυστήριο ἀπὸ τὸ ὁποῖο καὶ οἱ Ἄγγελοι διδάχθηκαν κάτι ἄγνωστο σὲ αὐτοὺς προηγουμένως· ὅτι ὁ Θεὸς τόσο ἀγαπᾶ τὸν ἄνθρωπο, ὥστε εἶναι ἕτοιμος νὰ κατεβεῖ ἕως καὶ στὸν ἅδη γιὰ νὰ τὸν βρεῖ. Ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος ἐνετείλατο νὰ ἀνατέλει ἡ γῆ «ἀκάνθας τῷ Ἀδάμ», ὁ Ἴδιος πῆρε πάνω Του αὐτὰ τὰ ἀγκάθια, ὅταν φόρεσε «ἀκάνθινον στέφανον» γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ πλάσματός Του. Ὁ Θεὸς ποὺ εἶπε στὸν Ἀδάμ· «ἐν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου φαγῇ τὸν ἄρτον σου»¹¹, ὁ Ἴδιος ἔχυσε αἱματηρὸ ἱδρώτα στὸν κῆπο τῆς Γεθσημανῆς, γενόμενος γιὰ ἐμᾶς «ὁ ἄρτος ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς»¹². Ὁ Θεὸς ποὺ εἶπε στὸν Ἀδάμ· «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ»¹³, ὁ Ἴδιος «ἐξηγόρασε τὸν Ἀδὰμ ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα»¹⁴. Ὁ Ἴδιος ὁ Χριστὸς πῆρε τὸν θάνατο τοῦ πλάσματός Του πάνω Του καὶ κατέβηκε στὸ μνῆμα χωρὶς ὅμως νὰ δεῖ διαφθορά, διότι «οὐ δώσει ὁ Θεὸς τὸν ὅσιον Αὐτοῦ ἰδεῖν διαφθοράν»¹⁵. Ἔτσι καὶ ἐμεῖς τώρα Τοῦ χρεωστοῦμε διάπυρο φίλτρο εὐγνωμοσύνης γιὰ τὴν «τηλικαύτην σωτηρίαν» ποὺ ἔφερε στὸν κόσμο.

Σύμφωνα μὲ τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἡ Ἀνάσταση ἔλαβε χώρα στὸν ἅδη· ξεκίνησε κατὰ τὴ συνάντηση τοῦ Χριστοῦ μὲ τὸν Ἀδάμ. Εἶναι, λοιπόν, ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ μία πορεία ἀπὸ τὴν ἐξορία τοῦ Ἀδὰμ πρὸς τὴ μεγάλη συνάντηση ποὺ πραγματοποιεῖται τὴ νύχτα τοῦ Πάσχα.

Πῶς μποροῦμε καὶ ἐμεῖς αὐτὴν τὴ Σαρακοστὴ, νὰ κάνουμε τὸ πέρασμα ἀπὸ τὴν ἐξορία στὴ μεγάλη συνάντηση μὲ τὸν Νέο Γενάρχη μας, τὸν Χριστό; Ὁ Χριστὸς ἕνωσε ξανὰ τὸν οὐρανὸ καὶ τὴ γῆ μὲ τὸν Σταυρό. Ἔτσι καὶ στὴ δική μας περίπτωση, ὁ μόνος τρόπος γιὰ νὰ ἑνωθοῦμε ξανὰ μὲ τὸν Χριστὸ καὶ νὰ ἑνωθεῖ καὶ μέσα μας ὁ οὐρανὸς μὲ τὴ γῆ, εἶναι τὰ ἑκούσια παθήματα. Γι’ αὐτό, ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ δίδεται σὲ ἐμᾶς ὡς μία ἰδιαιτέρως εὐλογημένη περίοδος, κατὰ τὴν ὁποία μποροῦμε καὶ ἐμεῖς νὰ ἀναλάβουμε ἑκούσια παθήματα χάριν τῆς ἐντολῆς τοῦ Κυρίου. Ἄν τὸ κάνουμε φιλότιμα, τίμια καὶ μὲ ὑπακοὴ στὴν Ἐκκλησία, τότε τὴ νύχτα τοῦ Πάσχα θὰ μποροῦμε καὶ ἐμεῖς νὰ ψάλλουμε ὅπως ὁ ὑμνωδός· «Χθὲς συνεθαπτόμην Σοι, Χριστέ, συνεγείρομαι σήμερον ἀναστάντι Σοι». Τὰ ἑκούσια παθήματα ποὺ ἀναλαμβάνουμε αὐτὴ τὴν περίοδο ἐπιτελοῦν ἕνα μεγάλο θαῦμα μέσα μας· φανερώνουν τὸν τόπο τῆς βαθειᾶς καρδιᾶς, ἐφόσον καὶ ἡ ἐξορία μας ἀλλὰ καὶ ἡ συνάντησή μας μὲ τὸν Χριστὸ εἶναι γεγονότα τὰ ὁποῖα ζοῦμε μέσα στὴν καρδιά μας. Ἑορτάζουμε τὸ προσωπικό μας Πάσχα, κάθε φορὰ ποὺ ἡ καρδιά μας ἑνώνεται μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἀποτελεῖ γιὰ ἐμᾶς τὴ διάβαση ἀπὸ τὰ πρόσκαιρα στὰ αἰώνια, ἀπὸ τὰ ἐπίγεια στὰ ἐπουράνια.

Ὅπως συνήθιζαν οἱ Πατέρες ἀνὰ τοὺς αἰῶνες, ἔτσι καὶ ἐμεῖς, «Ἔθει παλαιῷ στοιχοῦντες», ἂς ζητήσουμε αὐτὴν τὴν περίοδο καινὴ γνώση τοῦ μυστηρίου τῆς «ποταπῆς» ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ¹⁶ γιὰ ὅλο τὸ ἀνθρώπινο γένος, τῆς ἀγάπης ποὺ Τὸν ἔφερε στὴ γῆ καὶ τὸν ἀνέβασε στὸν Σταυρὸ τῆς αἰσχύνης γιὰ ἐμᾶς. Ἂν κατανοούσαμε, ἔστω καὶ ἐκ μέρους, ποιόν Θεὸ ἔχουμε, Θεὸ ποὺ δὲν τιμωρεῖ ἀλλὰ συνεχῶς προνοεῖ γιὰ τὸν ἄνθρωπο, τότε, ἀπὸ παροξυσμὸ εὐγνωμοσύνης, θὰ σηκώναμε καὶ τὸν ἑκούσιο σταυρὸ καὶ τὰ ἑκούσια παθήματα τῆς Σαρακοστῆς μὲ μεγάλο πόθο.

Ἂν κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Σαρακοστῆς συγχωροῦμε τοὺς ἀδελφούς μας –καί, ὡς ἐκ τούτου, ἀνοίξουμε τὴν καρδιά μας στὴ θεία χάρη– ἂν κάνουμε τὰ πάντα «ἐν τῷ κρυπτῷ», μὲ τρόπο ταπεινό, «ὅπως μὴ φανῶμεν τοῖς ἀνθρώποις»¹⁷, καὶ ἂν στρέψουμε ὅλη μας τὴν καρδιὰ στὸν οὐρανό, ὅπου βρίσκεται ὁ θησαυρός μας, τότε θὰ μπορέσουμε νὰ συνεργαστοῦμε μὲ τὸν Θεὸ γιὰ τὴν πνευματική μας ἀναγέννηση. Αὐτό, ἄλλωστε, εἶναι τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ: νὰ στήσει πανήγυρη μὲ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων. Ὁ Κύριος, κατὰ τὴ διάρκεια αὐτῆς τῆς περιόδου, ἐκχέει ἄφθονα τὴ χάρη Του στὴν Ἐκκλησία, ὥστε βρίσκοντας ἐπαφὴ μὲ αὐτή, νὰ διορθώσουμε τὴ ζωή μας καὶ νὰ ἀνανεώσουμε τὴ σχέση μαζί Του, ἡ ὁποία σχέση εἶναι ἐνδόμυχη, καρδιακή. Μὲ τὸν τρόπο αὐτόν, οἰκοδομοῦμε τὴν καρδιά μας ὡς ναὸ τοῦ Θεοῦ, ὡς ὑποπόδιο τῶν ποδῶν τοῦ μεγάλου Βασιλέως τῶν Βασιλευόντων. Ἂν ζήσουμε αὐτὴ τὴν περίοδο μὲ τέτοιο τρόπο, τότε, ὁπωσδήποτε, θὰ ἀξιωθοῦμε νὰ εἰσέλθουμε στὴ ζωοποιὸ παρουσία τοῦ Κυρίου μας τὸ Πάσχα, καὶ νὰ ψάλλουμε τὴν ἐπινίκειο ὠδή: «Ἀνέστη Χριστὸς καὶ οὐδεὶς ἐν τοῖς μνήμασι». Ἀμήν.

Footnotes

1
Ἰωάν. 8,12.
2
Ἰωάν. 12, 36.
3
Ἑβρ. 3, 1.
4
Ψαλμ. 8, 6.
5
Τριώδιον, Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς, Ἑσπερινός, στιχηρὸν προσόμοιον εἰς τὸ «Κύριε, ἐκέκραξα», ἦχος πλ. β’.
6
Ρωμ. 8, 22.
7
Πρβλ. Ἑβρ. 2, 3.
8
Ὁ Ἅγιος Σιλουανὸς ὁ Ἀθωνίτης, σ. 541.
9
Ὀψόμεθα τὸν Θεὸν καθώς ἐστι, σ. 55 καὶ 376.
10
Ὅ. π., σσ. 34, 51,229.
11
Γέν. 3, 19.
12
Ἰωάν. 6, 58.
13
Γέν. 3, 19.
14
Βλ. Γαλ. 3, 13.
15
Βλ. Ψαλμ. 15, 10.
16
Α’ Ἰωάν. 3, 1.
17
Ματθ. 6, 18.